عبارت «ام ابیها» که پیامبر به فاطمه زهرا (س) فرمودند، چه مفهومی دارد؟

عرب‌ها در نامگذاري سه چيز دارند: اسم، لقب و کنيه. اسم مانند فاطمه، لقب مثل زهرا، کنيه مانند ام ابيها حضرت فاطمه سلام الله عليها افزون بر نام، از چندين لقب و کنيه بهره‌مند است. انتخاب کنيه‌ها ممکن است به جهت خاصي باشد و يا نباشد. اگر کنيه ام ابيها جهت خاصي داشته باشد، مي‌گوييم: 1 - رمز نام گذاري ممکن است جهت اظهار محبت باشد، همان گونه که متداول است پدر در اظهار محبت نسبت به دخترش مي‌گويد: مادرم، و نسبت به پسرش مي‌گويد: بابايم، يعني پيامبر جهت اظهار محبت به دخترش فرمود: تو مادر بابات هستي. 2 - شايد بدين جهت باشد که در دوره غربت اسلام، حضرت با پدرش رفتاري داشت همانند رفتار مادر به فرزند(1) و پيامبر صلي الله عليه وآله نيز بسيار به دخترش علاقه‌مند بود، همانند رفتار فرزند نسبت به مادر. پيامبر صلي الله عليه وآله دست فاطمه سلام الله عليها را مي‌بوسيد. هر گاه به سفر مي‌رفت آخرين کسي که با او خدا حافظي مي‌کرد، حضرت فاطمه سلام الله عليها بود و در بازگشت از سفر نخست از او ديدار مي‌کرد. حضرت زهرا سلام الله عليها مانند مادري دلسوز رسول خدا صلي الله عليه وآله را در آغوش مي‌گرفت، از او نگهداري مي‌کرد، زخم هايش را مرهم مي‌گذاشت رنج‌ها و دردهايش را کاهش مي‌داد. اين گونه ابراز عواطف دو سويه همانند ابراز عواطف مادر و فرزند است. 3 - مادر هر چيزي اصل و اساس او است. ممکن است مقصود آن باشد که حضرت فاطمه اصل و اساس درخت رسالت است، چنان که در روايت آمده است: شجره طيبه پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله ساقه اش علي و ريشه اش فاطمه، ميوه اش فرزندان او و شاخ و برگش شيعيان حضرت مي‌باشند . اگر ريشه درخت نباشد، درخت خشک مي‌گردد و طراوت خود را از دست مي‌دهد. حضرت زهرا سلام الله عليها اگر نبود، درخت اسلام سرسبزي و نشاط خود را از دست مي‌داد. 4 - ممکن است بدان جهت باشد که چون خداوند زنان پيامبر صلي الله عليه وآله را به کنيه ام المؤمنين گرامي داشت، به ذهن خطور کند که آنان مهم ترين زنان روي زمين هستند، حتي از حضرت فاطمه سلام الله عليها بالاترند، از اين جهت حضرت رسول او را به ام ابيها خطاب کرد تا از اين وسوسه‌ها و خطورات ذهني جلوگيري کند؛ يعني اي زنان پيامبر صلي الله عليه وآله اگر شما به منزله مادران مؤمنان هستيد، حضرت فاطمه به منزله مادر پيامبر است.(2) پي‌نوشت‌ها : 1. سيد جعفر شهيدي، زندگاني حضرت فاطمه (س) ص 40. 2. احمد رحماني همداني، فاطمه زهرا شادماني دل پيامبر (ص) ص 267 - 266.